پولیپ بینی؛علل، علائم و روش های درمان آن

پولیپ بینی غدد کوچک شبیه به دانه انگور بوده که از رشد بیش از اندازه ولی خوش‌خیم مخاط پوشاننده بینی و سینوس‌های اطراف آن به وجود می‌آیند.

پولیپ‌ های کوچک ممکن است هیچ گونه مشکلی به وجود نیاورند و کسی متوجه آنها نشود ولی انواع بزرگ‌تر آن می‌توانند با بستن راه بینی و یا سینوس‌ها مسایلی مانند انسداد یا تنگی راه تنفس بینی ، از دست رفتن حس بویایی و یا سینوزیت‌های مکرر ایجاد نمایند.

گرچه پولیپ بینی در هر فردی ممکن است دیده شود ولی معمولا درافراد مبتلا به آسم، آلرژی، سینوزیت مزمن و یا در برخی بیماری‌های دیگر بیشتر دیده می‌شود.

درمان‌های دارویی ممکن است اندازه آنها را کوچک نماید ولی در اغلب اوقات جراحی برای برداشتن آنها لازم است. پولیپ‌ ها ی بینی علی‌رغم درمان‌های مختلف امکان عود دارند.

پولیپ بینی

پولیپ بینی بیماری شایعی است که همراه و یا بدون آلرژی بینی دیده می شود. بیشتر بیماری بزرگسالان است و بین سنین ۲۰ تا ۶۰ سالگی پدیدار میگردد ولی در کودکان هم گاهی مشاهده میشود. شیوع آن در زن و مرد هم یکسان است. پولیپ ها در حقیقت تورم و التهاب مخاط پوشاننده بینی هستند که به شکل دانه های شفاف انگور درمیایند و نرم میباشند.
پولیپهای التهابی معمولا دو طرفه اند و اگر یکطرفه دیده شوند باید به فکر موارد دیگر مثل تومورها بود. علت ایجاد آن دقیقٱ معلوم نیست ولی با عواملی مثل آلرژی، حساسیت به آسپیرین، آسم، عفونت مزمن و محرک هایی مثل سیگار و آلودگی هوا در ارتباط است. اگر پولیپ در کودکان دیده شود باید به بیماریهای زمینه ای مثل فیبروز سیستیک، که عمدتٱ یک بیماری ریوی و تنفسیست، فکر کرد.

صحبتهای دکتر شیرازی متخصص گوش و حلق و بینی در رابطه با پولیپ بینی و منشا ایجاد آن

پولیپ بینی ناشی از توده های کوچکی است که از التهاب مخاط بینی سرچشمه میگیرند، می توانند تمام بینی و سینوس ها را پر بکنند و باعث انسداد شدید، سینوزیت شدید و سردرد و آبریزش بینی شوند.

درمان هایی که برای پولیپ بینی در نظر گرفتته می شوند اعم از درمان طبی پولیپ بینی و همینطور جراحی پولییپ هست. که توضیحات دقیقتر را می توانید از زبان آقای دکتر علی اصغر شیرازی متخصص گوش‌و‌حلق‌و‌بینی بشنوید.

علائم مهم پولیپ بینی

علائم مهم و آزار دهنده آن بیش از همه گرفتگی بینی است. در کنار آن اشکال در بویایی، عفونت و ترشح از بینی و یا پشت حلق، سرفه، بخصوص در کودکان، و سردرد است.
درمان پولیپ بینی در ابتدا دارویی و پرهیز از عوامل حساسیت زاست. درمان عفونت سینوس و بینی ، استفاده از کورتون موضعی به شکل اسپری ها در کاهش آنها مؤثر است. در موارد مقاوم جراحی توصیه می شود که امروزه بدون دادن برش روی پوست و بوسیله آندوسکوپ و از راه بینی انجام می شود. در زمان جراحی از لیزر هم میتوان استفاده کرد ولی باید دانست که لیزر تنها یک وسیله است و در جراحی بکار می رود و نه اینکه روشی مستقل از جراحی باشد.
احتمال عود پولیپ بینی بالا می باشد ، زیرا علت به وجود آمدن آن حساسیت بینی می باشد بنابراین اقدامات از بین بردن آن باید سریع تر صورت پذیرد .
همزمان با کوچک کردن شاخکهای بینی و اصلاح انحراف تیغه بینی می توان پولیپ را برداشت و این عارضه را از بین برد.

شایع ترین علائم پولیپ بینی

بیمار ممکن است یک یا چند مورد از این علایم را داشته باشد:
· احساس گرفتگی و پری در بینی
· وجود ترشحات بینی که ممکن است چرکی و یا غیر چرکی باشند
· وجود ترشحات پشت حلق که با صاف کردن مکرر گلو همراه است
· کاهش و یا از دست رفتن حس بویایی
· احساس درد در صورت و یا سر
· خرخر کردن
· بوی بد دهان
· خارش در بینی یا چشم

دلایل ایجاد پولیپ بینی

پولیپ بینی به دلایل مختلف بروز می کند، اول از همه وجود التهابات مزمن است، این التهابات مزمن یا به دلیل عفونت ها رخ می دهد و یا ناشی از آلرژی می باشد، آلرژی از علل شایع پولیپ می باشد که زمینه بروز پولیپ را ایجاد می کند، همچنین دیده شده است که پولیپ به دلیل موارد ارثی بروز می کند. وجود حساسیت از نوع خاص به آسپرین می باشد که ممکن است سبب بروز پولیپ شود. در حالت کلی می توان گفت، هر عامل مزمنی که سبب به وجود آوردن التهاب مزمن در بینی و حفرات سینوس ها شود، می تواند به مرور زمان سبب بروز پولیپ شود.

محل ایجاد پولیپ ها

شایع ترین محل ایجاد پولیپ ها در حفرات بینی، ناحیه ای است که تخلیه 3 نوع از سینوس های مهم در آن منطقه صورت می گیرد، یعنی سینوس های فکی ، سینوس های لانه زنبوری ، سینوس های پیشانی و … که در آن ناحیه تخلیه می شوند.

در صورتی که هر کدام از این پولیپ ها بزرگ شوند، می توانند با بستن دهانه‌ها منجر به سینوزیت شوند. زیرا در بینی ترشحاتی وجود دارد که باید تخلیه شوند. در هر فرد روزانه نسبتا 500 سی سی باید از سینوس ها تخلیه شوند. در صورت عدم تخلیه، وارد سیستم گوارشی می شوند که عوارض خطرناکی با خود همراه دارد .
زمانی که رشد پولیپ ها بیش از اندازه شود وارد فضاهای خالی می شوند، که حتی ممکن است از بینی هم خارج شوند ، یکی از فضاهایی که برای رشد پولیپ وجود دارد، فضای پشت بینی می باشد یعنی ناحیه ای که به حلق متصل می شود.

در مرحله اول که پولیپ تشکیل می شود علامت یک آلرژی را می دهد، افراد با علل آلرژیک معمولا آبریزش بینی ، گرفتگی بینی، تغییر صدا را تجربه می کنند. با گذشت زمان و پیشرفت پولیپ، گرفتگی بینی شدیدتر می شود و ممکن است با خرو پف شبانه و حتی قطع تنفس در زمان خواب بروز پیدا کند، البته تغییر صدا و آبریزش به مراتب بیشتر می شود .

زمانی که دهانه سینوس را مسدود می کند ایجاد درد می کند و در نهایت بویایی را تحت تاثیر قرار می گیرد.

از علائم دیگر پولیپ این است که با پیشرفت به سمت حلق پیشروی کند و ترشحات غلیظ تر می شود، دیده شده افرادی که پولیپ شدید دارند، مجبور هستند برای جلوگیری از آبریزش بینی از دستمال کاغذی استفاده کنند .

درمان پولیپ بینی

در مرحله اول در زمان مراجعه بیمار لازم است، تا معاینه دقیق گوش وحلق و بینی برای تشخیص صورت گیرد، سپس با تایید پزشک، معاینه آندوسکوپی بینی صورت می گیرد. این معاینه به این صورت است که وسیله ای به نام آندوسکوپ داخل بینی را معاینه می کند، در نتیجه با این روش بررسی تمام پولیپ هایی که داخل بینی باشند را می توان با کمک این روش تشخیص داد.

سی تی اسکن برای گوناگونی های آناتومیک موجود در حفرات بینی و سینوس ها و بررسی نوع پولیپ تجویز می گردد. سی تی اسکن در مواردی که برای درمان نیاز به جراحی باشد تجویز می گردد.

در صورتی که علت پولیپ موارد آلرژی زا باشند، قطعا درمان آلرژی می تواند بسیار موثر باشد. گاهی اوقات پروسه ای در فرد همچون آلرژن و ایمونولوژن آغاز می گردد، که ادامه دار هستند و نمی توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد . اما اگر پولیپ در مراحل اولیه خود باشد می توان با پرهیز از مواد آلرژن از پیشرفت آن جلوگیری کرد.

نمونه درمان های موفق پولیپ بینی

پولیپ در چه سنی بیشتر شایع است ؟

معمولا پولیپ در کودکان دیده نمی شود اما بیشتردر سنین بعد از 20 سالگی شیوع دارد . در صورتی که در کودکی تشخیص پولیپ داده شد، لازم است شک به لوزه سوم کنید و یا در مواردی شاخک های بینی بزرگ می شوند، بزرگ شدن شاخک های بینی با پولیپ تفاوت دارد. حتی در صورتی که در سن پایین تر از ده سالگی در بچه ای پولیپ دیده شود حتما نیاز به بررسی های ژنتیک و بررسی های دقیق تر دارد .

عوارض ناشی از وجود پولیپ کدامند؟

وجود پولیپ ممکن است باعث مشکلات زیرگردد:

سینوزیت‌های مکرر و یا مزمن
مشکلات تنفسی در خواب
تغیییر در شکل استخوان‌های صورت و تغییر حالت چشم

مراحل درمان پولیپ بینی به چه نحوی است؟

•  آمادگی برای ملاقات با متخصص گوش و حلق و بینی

به دلیل اینکه ممکن است این ناراحتی در شما با مسایل دیگری همراه باشد و معمولا مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه، بهتر است لیستی از مسایلی که لازم به ذکر است تهیه شود و با پزشک در میان بگذارید. در این لیست علاوه بر همه ناراحتی‌ها و علایمی که در شما وجود دارد، سوالاتی را که می خواهید بپرسید، بگنجانید.

• تشخیص

تشخیص اولیه بر اساس جواب به سوالاتی در مورد مسایل ذکر شده و معاینات معمولی بینی میسر است. دیگر اقدامات تشخیصی که ممکن است در مورد شما لازم باشد عبارتند از :

آندوسکوپی تشخیصی بینی: آندوسکوپ بینی یک لوله باریک فلزی است که با بزرگنمایی و نور کافی پزشک شما را قادر می سازد که داخل بینی و جزییات راه هوایی و اندام های آن بخصوص مجاری سینوس‌ها را به وضوح مشاهد‌ه نمایید. از این طریق هر گونه پولیپ، تومور و یا ترشح و یا انحراف تیغه بینی کاملا قابل تشخیص است.

سی تی اسکن: برخلاف رادیوگرافی‌های قدیمی سی‌تی‌اسکن قادر است که اطلاعات بسیار دقیقی از وضعیت سینوس‌ها و اندام‌های داخلی و مجاور بینی و همچنین اندازه و منشا پولیپ‌ ها ارائه دهد. چنانچه برنامه‌ای برای جراحی پولیپ باشد، گرفتن این عکس لازم است.

تستهای آلرژی: بسته به اینکه آیا علایم شما همراه با آلرژی باشد یا نه ممکن است برای شما تست‌های آلرژی در نظر گرفته شود.

• درمان

هدف از درمان، کوچک کردن ویا از بین بردن کامل پولیپ‌ ها و همچنین بر طرف کردن عوامل زمینه‌ای مثل آلرژی و یا سینوزیت می‌باشد. درمان پولیپ‌ ها به دو صورت زیر قابل انجام است:

درمان طبی: درمان طبی با استفاده از داروهای موضعی و یا داروهای سیمتیک خوراکی و یا تزریقی می‌باشد. با درمان طبی پولیپ‌ ها ممکن است کوچک شوند ولی هیچگاه کاملا از بین نمی‌روند. ترکیبات استروئیدی (کورتون) تنها داروی موثر در درمان پولیپ می‌باشد. انواع موضعی آن شامل قطره و اسپری می‌باشد که دومی در ترکیبات مختلفی در داروخانه موجود است.خوشبختانه اثرات جانبی کورتونهای موضعی ناچیز است. داروهای خوراکی و تزریق کورتون اثرات سریع‌تر و موثرتری دارند ولی متأسفانه عوارض جانبی جدی‌تری را به خصوص اگر با دوز بالا و به مدت طولانی مصرف شوند، بر بیمار تحمیل می‌کنند. داروهای دیگری نیز ممکن است برای درمان سینوزیت، قارچ‌ها و یا آلرژی شما تجویز گردد.

درمان جراحی: چنانچه علی‌رغم درمان‌های طبی پولیپ‌ ها کوچک نشوند و یا عود داشته باشند و یا اینکه عوارض داروهای کورتون نمایان گردند، جراحی الزامی می‌شود. ممکن است جراحی به صورت سر پایی و با استفاده از وسایلی ساده به منظور خارج کردن پولیپ‌ ها باشد که در این صورت احتمال عود بسیار بالا می‌رود. چنانچه پولیپ‌ ها متعدد و همراه با درگیری سینوس‌ها باشد انجام جراحی در کلینیک جراحی و یا بیمارستان ضروری است. دراین روش با استفاده از آندوسکوپ و همچنین با بهره‌مندی از لیزر و وسایل پیشرفته دیگر، امکان تخلیه کامل بینی و سینوسها از پولیپ و درمان سینوزیت زمینه‌ای وجود داشته و احتمال عود بیماری به حداقل ‌می‌رسد.

چه مراقبت‌هایی پس از عمل پولیپ‌ بینی لازم است؟

همان گونه که ذکر شد پولیپ‌ ها در هر شرایطی احتمال عود دارند. در این میان نوع پولیپ و بیماری زمینه‌ای نقش مهمی درمیزان عود دارند. مثلا بیمارانی که بیماری آسم داشته باشند احتمال عود در آنها بیشتر است.

دومین مسأله مهارت جراح و دقت او در زمان جراحی است. هر چه تجربه و توانایی اودر برداشتن پولیپ‌ ها و باز کردن و تمیز کردن سینوسها بیشتر باشد احتمال عود کمتر است.
سومین عامل مراقبت های بعد از عمل است که این مورد نیز در کاهش میزان عود تأثیر به سزایی دارد. شستشوی مرتب بینی در هفته‌های اولیه بعد از عمل با سالین نرمال، مراجعات منظم به پزشک،و مصرف داروهای لازم به خصوص استروئیدهای استنشاقی و بر طرف کردن عوامل زمینه‌ای مثل آلرژی از جمله مراقبت‌های پس از عمل می‌باشد که در موفقیت و اخذ نتیجه مطلوب موثرند.

چگونه از ایجاد پولیپ پیشگیری کنیم؟

برای کاهش احتمالی ابتلا به پولیپ و عود آن پس از عمل جراحی بینی رعایت نکات زیر ضروری است:
· درمان آسم و آلرژی
· اجتناب از مواد محرک
· رعایت بهداشت فردی
· مرطوب نگاه داشتن محیط با استفاده از بخور
· شستشوی بینی با سالین نرمال و یا آب معمولی به طور مکرر (روزی 3 بار)

عواملی که موجب حاد شدن پولیپ بینی می شود

• آسم که باعث التهاب و منقبض شدن راه های هوایی می شود.
• آلرژی به آسپیرین و یا ضد دردها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
• به قارچ های موجود در هوا آلرژی وجود داشته باشد
• فیبروز سیستیک : ساختن و ترشح مخاط با ضخامت و چسبنده از غشاهای بینی و سینوس ها .
• در خانواده خود سابقه مبتلا شدن به پولیپ بینی وجود داشته باشد .
• تغییرات ژنتیکی خاصی در رابطه با عملکرد سیستم ایمنی چطور می توان از پولیپ بینی جلوگیری کرد
• به وسیله روش های ذیل می توان احتمال ایجاد پولیپ بینی را کاهش داد
• کنترل آلرژی و آسم : دوری کردن از محرک های بینی مانند آلرژن ها – دود سیگار – دود شیمیایی – گرد و غبار و روی هم قرار دادن آشغال ها .
• استفاده از دستگاه بخور : موجب می شود راه های تنفسی دارای رطوبت شوند – جریان مخاط را از سینوس ها بهبود می بخشد و از بسته شدن و ملتهب شدن بینی چلوگیری می کند .
• رعایت نکات بهداشتی شخصی : دست ها باید به صورت منظم شسته شود .
• استفاده از شوینده های بینی مانند محلول کلرور سدیم
• مصرف آب نمک